Atatürk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hikmet Koçak Erzurum’da görev yapan Ulusal ve Yerel Basın temsilcileriyle kahvaltılı basın toplantısında bir araya geldi. Atatürk Üniversitesi Konukevi’nde gerçekleşen basın toplantısında Rektör Koçak, basın mensuplarına, Türkiye’nin en önemli bilim projelerinden biri olan ve Atatürk Üniversitesi Astrofizik Uygulama ve Araştırma Merkezi (ATASAM) tarafından yürütülen “Doğu Anadolu Gözlemevi” (DAG) Projesi hakkında bilgi verdi.

Rektör Prof. Dr. Hikmet Koçak, sadece Erzurum’un değil, Cumhuriyet Türkiye’sinin en büyük bilim projelerinden biri olduğunu, yaklaşık 5 yıldır sürdürülen çalışmaların ise sona yaklaştığını söyledi.

Türkiye’nin En Önemli  Bilim Projesi 

Rektör Hikmet Koçak, “Şu anda üniversitemizde 22 fakülte bulunuyor. Yeni açılacak Hemşirelik Fakültemizle 23 fakülteye sahip olacağız. 72 bin örgün, 140 bin de Açıköğretim Fakültesinde olmak üzere toplamda 210 bin öğrencimiz var. 12 binin üzerinde de yüksek lisans ve doktora öğrencimiz var. Böylelikle bölge üniversitelerdeki öğretim üyesi ihtiyacı Atatürk Üniversitesi’nden karşılanmış oluyor. Ayrıca 2 bin 100 yabancı uyruklu öğrenci sayısıyla, Türkiye’de en fazla yabancı uyruklu öğrencisi bulunan 4. üniversitesi” Gözlemevinin Türkiye’nin kalbi olacağını dile getiren Koçak, üniversitenin diğer büyük bir projesi olan Erzurum Bilim Müze Doğa ve Eğitim Park Projesi’ne de değindi.

Söz konusu projenin Gözlemevi Projesiyle ilişkili olduğunu belirten Koçak,  Astronomi Müzesi’nin kurulacağını da söyledi.

İşte Projenin Önemi ve  Detayları

Rektör Prof. Dr. Hikmet Koçak’ın konuşmasının ardından, Atatürk Üniversitesi Astrofizik Uygulama ve Araştırma Merkezi (ATASAM) Müdürü Doç. Dr. Cahit Yeşilyaprak, basın mensuplarına projeyle sunum yaparak şu başlıklara değindi:

*Türkiye’nin en büyük bilim projelerinden biri.

*Türkiye’nin astronomi, astrofizik ve uzay bilimleri alanındaki en büyük yatırımı.

*Astronomi ve astrofizik alanlarında ulusal ve uluslararası önderlik pozisyonu.

*Türkiye’nin en büyük teleskopuna sahip olacak.

*Türkiye’nin ilk kırmızı ötesi teleskopuna sahip olacak.

*Avrupa kıtasında bulunan tek gözlemevi olacak.

*Avrupa’nın en büyük ayna ve uzay ekipmanları kaplama ünitesine sahip olacak.

*Uluslararası bilim projelerinin yürütüldüğü merkez olacak.

*Uzay araştırmalarında yerli ve yabancı işbirliklerinin kurulacağı ana merkezlerden biri olacak.

*Türkiye’nin ve Erzurum’un dünyaya açılan en güçlü penceresi olacak.

*Türkiye’nin ve elbette Erzurum’un bilimsel alanlarda tanınırlığını sağlayacak” dedi.

*Yerli ve yabancı turizm alanlarına doğrudan güçlü etkide bulunacak, Erzurum’un turizm alanında tanınırlığını sağlayacak.

Yeşilyaprak, projenin detaylarıyla ilgili de şu açıklamalarda bulundu: “Doğu Anadolu Gözlemevi” (DAG) Projesi Türkiye’nin astronomi, astrofizik ve uzay bilimleri alanlarındaki en büyük projesi ve yatırımıdır. Atatürk Üniversitesi Astrofizik Uygulama ve Araştırma Merkezi (ATASAM) Müdürlüğü tarafından başarıyla yürütülen proje, 2015 yılı sonu itibariyle yaklaşık 76 milyon TL toplam bütçeye sahiptir. Bu bütçenin 52 milyonu teleskop için, 11 milyonu kubbe için, 2 milyonu elektrik ve fiber hatlarının döşenmesi için, 4 milyonu hafriyat ve zemin yol ıslahı için, 1 milyonu yerleşke master plan, mimari tasarım ve kontrolörlük için, 400 bini enerji binası ve 3.5 milyonu da diğer kalemlere harcanmıştır.

Uluslararası düzeydeki teknolojiye sahip olacak olan gözlemevi ile ulusal ve uluslararası çapta astronomi, astrofizik ve uzay konularında güncel bilimsel çalışmalar rahatlıkla yürütülebilecek, uzay çalışmalarında uluslararası birçok projeyle de işbirliği sağlanacaktır. DAG Projesi ile Türkiye’nin en büyük (4 m ayna çaplı) hem görsel (V) bölgede hem de ilk defa kırmızı ötesi (IR) bölgede gözlem yapacak teleskobuna sahip olunacağı gibi, konumu (enlem ve boylam olarak) itibariyle de astronomi ve uzay çalışmaları açısından Dünya üzerinde büyük bir açığı (Asya ile Avrupa ve kuzey ile güney yarımküre  arasında) kapatacaktır. DAG teleskobu “ilk  ışığını” 2019 yılı sonunda alacak olup; birçok bilimsel çalışamaya katkı sağlayacak ve keşiflerde bulunacaktır.

DAG Projesi’nin diğer bir aşaması olan ve 2021 yılında faaliyete geçecek olan “Ayna Kaplama Sistemi” de hem DAG’ın kendisine, hem de ulusal ve uluslararası birçok gözlemevine ve uzay teknolojileri alanındaki kurumlara, ayna ve uydu parçaları kaplama hizmeti verebilecek yüksek teknolojiye sahip bir ünite olacaktır. DAG’ın bu birimi de Avrupa’daki en büyük ayna ve uydu ekipmanları kaplama ünitelerinden birisi olacaktır.  DAG teleskobunun hem optik ve teknik özellikleri, hem de konumsal ve altyapı özelliklerinden ötürü, şimdiden birçok yabancı kurumdan (üniversiteler,  gözlemevleri, araştırma merkezleri) ortak işbirliği ve gözlem teklifleri alınmaktadır.

DAG’ın kurulması için Erzurum’un Konaklı bölgesinde (Universiade  2011 kış spor oyunlarının yapıldığı yer) bulunan Karakaya Tepelerinin zirveleri (3.170 m rakım, 2500 dönüm), gözlemevi yerleşkesi olarak şimdiden tahsis edilmiş ve bu yerleşkenin korunması amacıyla da özellikle ışık, ısı, duman, elektromanyetik ve yapılaşma kirliliği ile toz üreten maden ve taş ocaklarından uzak tutulması çalışmaları bölgesel olarak başlatılmıştır. Büyük teleskopların (4  m sınıfı ve daha büyük çaplı) bulunduğu gözlemevi yerleşkeleri arasında da Dünya’nın 3. en yüksek rakımlı gözlemevi yerleşkesi olan Konaklı - Karakaya Tepeleri, 2013 - 2015 yıllarında yürütülen çalışmalarla da, bu gözlemevi yerleşkesinin sağlam ve kalıcı olacak altyapısal ihtiyaçlarının (zemin-yol ıslahı, jeolojik ve sismik  etüdler, elektrik, fiber internet, su, teleferik, kar araçları gibi) % 80’i de tamamlanmıştır.

DAG için Erzurum’un  seçilmiş olmasının başlıca nedenleri:

Özellikle bir gözlemevi kurulması için gereken bütün coğrafik, atmosferik ve astronomik özelliklere (açık gece sayısının fazlalığı, düşük nem oranı,  soğuk ve durağan atmosfer, yüksek rakımlı ve temel altyapısal gereksinimlere  sahip yüksek rakımlı zirveler ve ulaşım kolaylığı, tutarlı kar yağışı sezonu ve  seviyesi, ışık-ısı-duman-elektromanyetik-yapılaşma kirliliğinden uzak, konumsal  olarak gözlemsel bir boşluğun doldurulması gibi) sahip olması,

DAG’ın  ulusal ve uluslararası çapta gerek ülkemize gerekse Erzurum ve bölgesine  şimdiden görünen katkılarını özetlersek;

Türkiye’nin en büyük ve ilk kırmızı ötesi teleskobuna ve yine en büyük ayna kaplama ünitesine sahip olması nedeniyle ulusal ve uluslararası düzeyde astronomi ve uzay çalışmalarında söz sahibi olunan önemli bir merkeze sahip olması,

Erzurum’un astronomi ve uzay alanında gerçekleştireceği akademik ve bilimsel gözlemsel etkinlikler ve kongrelerle bilimsel tanınırlığının artması ve bunun bölgesel ve ulusal turizme katkısının fazlasıyla olması,

Toplumsal farkındalığı artıracak etkinliklerin (gözlem  şenlikleri, kongreler, yaz-kış okulları, gezegen evi kurulumu gibi) yapılması ile özellikle eğitim ve akademik alanda (üniversite lisans ve lisansüstü öğrencileri) çekiciliğin daha da artırılması,

Astronomi, astrofizik ve uzay çalışmalarının yürütüleceği gözlemevi ve yan birimlerinin ihtiyacı olan uygulamalı alanlardan optik, optomekatronik ve elektronik, yazılım ve bilişim, nanoteknoloji ve kaplama gibi yüksek ve ileri teknoloji alanlarının Erzurum’da gelişmesine ve bu alanlarda mükemmeliyet merkezi olunması,

Dünya çapında şimdiden optik ve teknik özellikleriyle ilgiyle ve merakla beklenen DAG’ın kendine tahsis edilmiş yerleşkesinde uzun yıllar aynı kalitede gözlem ve çalışmalar yapabilmesini sağlayacak olan ışık, ısı, duman, elektromanyetik ve yapılaşma kirliliğinden uzak kalması sayesinde, Erzurum’un Kongreler ve Kış Sporları Şehri unvanına ve tanınırlığına, özellikle ışık kirliliğinden uzak, açık ve temiz gökyüzüyle “Gözlemevi Şehri” unvanının da eklenmesi ve bu konuda Dünya’daki sayılı kentlerden birisi olmasıdır.

BASIN  MERKEZİ